Ze boost het geheugen en remt Alzheimer: dit kruid heb je misschien al in huis
Rozemarijn, of Rosmarinus officinalis, is al eeuwenlang een vaste waarde in de keuken, maar er zit zoveel meer achter dan alleen die lekkere smaak. Dit geurige kruid uit het Middellandse Zeegebied is inmiddels over de hele wereld een bekende speler, niet alleen vanwege de smaak, maar ook vanwege de groeicondities voor rozemarijn.
Gezondheid en geschiedenis
Rozemarijn springt vooral in het oog door de positieve effecten op de hersenen. Onderzoeken laten zien dat het kan helpen bij het bestrijden van aandoeningen zoals Alzheimer, een ziekte die wereldwijd een van de grootste redenen van dementie is. Maar deze voordelen zijn zeker geen nieuwigheid: in het oude Griekenland en Rome haalden studenten extra spierkracht uit rozemarijn om hun concentratie en geheugen op te krikken.
Ook moderne studies hebben naar deze traditionele inzichten gekeken. Zo blijkt dat mensen die de geur van rozemarijn inademen vaak beter scoren op geheugentests. Dit effect komt doordat rozemarijn de bloedstroom, ook naar de hersenen, stimuleert – wat weer leidt tot meer mentale helderheid. Daarnaast werkt het kruid ook ontspannend, met aanwijzingen dat het aroma kan helpen bij het verminderen van angstgevoelens en het verbeteren van de slaap.
Chemie en innovatie
De effecten van rozemarijn zijn te danken aan een ingewikkelde mix van stoffen. Zo is er een verbinding genaamd 1,8-cineole die ervoor zorgt dat de afbraak van acetylcholine – een stof die van belang is voor leren en geheugen – wordt afgeremd. Daarbij zit het kruid boordevol antioxidanten die de hersencellen beschermen tegen oxidatieve stress, wat weer bijdraagt aan het behoud van de cognitieve functies.
Een andere opvallende stof in rozemarijn is carnosinezuur, dat zowel een sterke antioxidant als een ontstekingsremmer is. In 2025 ontwikkelden onderzoekers een stabiele variant hiervan, genaamd diAcCA. Preklinische studies lieten zien dat diAcCA niet alleen het geheugen kon verbeteren, maar ook schadelijke Alzheimer-gerelateerde eiwitten zoals amyloïde-beta en tau kon verminderen. Wat diAcCA extra bijzonder maakt, is dat het alleen actief wordt in de hersengebieden die ontstoken zijn, wat de kans op ongewenste bijwerkingen verlaagt.
Toepassingen en veiligheidsregels
De mogelijke toepassingen van diAcCA gaan verder dan alleen aandoeningen in de hersenen. Onderzoekers denken dat het ook voordelen kan bieden bij de behandeling van andere ontstekingsgerelateerde ziektes zoals type 2 diabetes, hart- en vaatziekten en zelfs Parkinson.
Bovendien heeft rozemarijn ook een lange traditie als huismiddeltje. Zo wordt het kruid vaak ingezet om spijsverteringsklachten te verlichten, een opgeblazen gevoel te verminderen en ontstekingen tegen te gaan, mede dankzij stoffen als rozemarijnzuur en ursolinezuur. Voor de huid kan rozemarijn verzachtend werken bij klachten zoals acne en eczeem, terwijl carnosinezuur helpt beschermen tegen schade door de zon.
Bovendien heeft rozemarijnolie antimicrobiële eigenschappen. Hierdoor is het niet alleen handig in de voedselconservering, maar ook in farmaceutische toepassingen om de groei van bacteriën en schimmels in toom te houden.
Hoewel rozemarijn over het algemeen veilig is als je het in je eten verwerkt of in aromatherapie gebruikt, is het verstandig om bij geconcentreerde vormen voorzichtig te werk te gaan. Doseringsfouten kunnen bijvoorbeeld leiden tot braken of zelfs epileptische aanvallen bij mensen met een aanleg daarvoor. Ook bij zwangerschap is het verstandig hoge doses te vermijden, omdat er een theoretisch risico is op baarmoedercontracties zonder dat hiervoor medisch advies is ingewonnen.
Of het nu in de keuken wordt gebruikt of als natuurlijk middel, rozemarijn bewijst zijn veelzijdigheid door de eeuwen heen en blijft een interessante partner in de zoektocht naar een gezondere levensstijl.